1. ویژگی‌های قرآن در ارتباط با خود قرآن
تمام مسائل و موارد مورد نیاز انسان در قرآن وجود دارد. (کلینی، 1348، ج1، ص 59)
قرآن نور است در شب تار فتنه‌ها و بلایا. (کلینی، 1348، ج 2، ص216و 598)
قرآن نور دیدگان فرد مؤمن، شکوفایی درون او و مایه رفع اندوه اوست. (کلینی، 1348، ج 2، ص 561)
قرآن حجت خداست بر خلق که روز قیامت از کسانی که به آن بی‌توجهی کرده‌اند شکایت می‌کند (کلینی، 1348، ج 2، ص 597)
 قرآن نجات دهنده انسان در سختی و تنهایی روز محشر است. (کلینی، 1348، ج 2، ص 602)
 قرآن بهترین همراه انسان است در شدت تنهایی‌ها. (کلینی، 1348، ج 2، ص 602)
قرآن فراتر از زبان و ادبیات بشر است. لذا قرآن زبان‌ها را تبیین می‌کند نه بالعکس؛ چون مبین است یعنی آشکار کننده. (کلینی، 1348، ج 2، ص 632)
 قرآن ظاهری زیبا و باطنی عمیق دارد، شگفتی‌های آن پایان نمی‌پذیرد و معانی آن به آخر نمی‌رسد. (نهج البلاغه، ص 61)
قرآن ضلالت را کاهش می‌دهد و هدایت را افزایش. (نهج البلاغه، ص 252)
 هیچ کس قبل از قرآن غنی نیست و بعد از قرآن فقیر نیست. (نهج البلاغه، ص 252)
قرآن در مقام پند دهی، از تمام کتاب‌های آسمانی و تمام موارد وحی الهی بالاتر است. (نهج البلاغه، ص 254)
 سرچشمه‌های علم در قرآن است. (نهج البلاغه، ص 254)
قرآن رشته استوار الهی است که گسست ناپذیر است. (نهج البلاغه، ص 254)
قرآن نگهبان و حافظ کتاب‌های آسمانی دیگر است. (صحیفه سجادیه، ص 177)
قرآن جداکننده حق از باطل است. (صحیفه سجادیه، ص 177)

2. ویژگی‌های قرآن در ارتباط با اهل بیت
قرآن به تنهایی گویای مسائل نیست و نیاز به مبیّن معصوم دارد. (کلینی، 1348، ج1، 60) و (نهج البلاغه، ص 182 و223)
مبیّن‌های معصوم هرگز از قرآن جدا نمی‌شوند و همواره با قرآنند. (کلینی، 1348، ج 1، 191)
 قرآن، ما را به امام معصوم هدایت می‌کند. (کلینی، 1348، ج 1، ص 216)
 کسی که بطون قرآن، یعنی ناسخ و منسوخ و محکم و متشابه آن را نشناسد حق تفسیر قرآن را ندارد. (کلینی، 1348، ج 5، ص 69)
اهل بیت را باید در بالاترین جایگاه‌های قرآن قرار داد و با احساس نهایت عطش در خانه آن‌ها وارد شد. (نهج البلاغه، ص119و195)
امام زمان7 در زمان ظهور، هواهای نفسانی و میل شخصی افراد را به قرآن سوق می‌دهد. در حالی که پیش از آن خواسته‌های شخصی خود را بر قرآن تحمیل کرده بودند. (نهج البلاغه، ص 191)
خداوند قرآن را مجمل فرستاده و علوم آن را برای تکمیل هدایت به پیامبرش آموخته و پیامبر آن‌ها را برای اهل بیت به ارث گذاشته است. (صحیفه سجادیه، ص 177)
چون اهل بیت واجد علوم قرآن هستند، بر دیگران برتری دارند. (صحیفه سجادیه، ص 177)
 
3. آداب بهره‌وری از قرآن
پیامبر و امامان معصوم به واسطه قرآن هشدار می‌دهند. (کلینی، 1348، ج 1، ص 424)
تلاوت قرآن یکی از ویژگی‌های اصلی شیعیان است. (کلینی، 1348، ج 2، ص 74)
قرائت قرآن با تلاوت قرآن فرق دارد. قرائت یعنی خواندن و تلاوت یعنی پیروی کردن. (کلینی، 1348، ج 2، ص477و 498)
حافظ قرآن کسی است که به آن عمل کند. (کلینی، 1348، ج 2، ص 603)
قرائت قرآن در جوانی سبب می‌شود که قرآن با گوشت و خون انسان آمیخته شود و او را نجات دهد. (کلینی، 1348، ج 2، ص 603)
اهل قرآن بیش از هر کسی باید اهل خشوع در برابر خدا در پنهان و آشکار باشد. (کلینی، 1348، ج 2، ص 604)
 کسی که به وسیله قرآن بر مردم فخر بفروشد خدا او را ذلیل می‌کند و به هدف خود نمی‌رسد. (کلینی، 1348، ج 2، ص 604)
 قرآن باید با ایمان همراه باشد وگرنه فایده‌ای به حال انسان ندارد. (کلینی، 1348، ج 2، ص 605)
کسی که به او قرآن داده شود باید آن را قدر بداند و آن را عظیم‌ترین و بزرگترین سرمایه خود بداند؛ وگرنه نعمت بزرگ خدا را کوچک شمرده است. (کلینی، 1348، ج 2، ص 605)
امت در برابر ابلاغ پیام قرآن مسئول است. همانگونه که پیامبر در این مورد مسئولیت دارد و روزی هر دو باید پاسخ دهند. (کلینی، 1348، ج 2، ص606)
کسی که قرآن را با زحمت فرا بگیرد، اجر مضاعف دارد. (کلینی، 1348، ج 2، ص 607)
کسی که بخشی از قرآن را بیاموزد اما آن را در عمل فراموش کند در رزو قیامت دچار خسران بزرگی خواهد شد. (کلینی، 1348، ج 2، ص 608)
مسلمان باید هر روز حداقل 50 آیه از قرآن را بخواند. (کلینی، 1348، ج 2، ص 609)
 هر آیه‌ای از قرآن را باید گنجینه‌ای سرشار دانست و با آن به اینگونه برخورد شود. (کلینی، 1348، ج 2، ص 609)
 خانه‌ای که در آن قرآن خوانده شود، برکت آن زیاد می‌شود و برای اهل آسمان می‌درخشد. (کلینی، 1348، ج 2، ص 610)
 قرائت قرآن باید عمومی شود، حتی برای کسبه و بازار در خانه خودشان. (کلینی، 1348، ج 2، ص 611)
قرآن حتی اگر در حافظه کسی باشد باید از رو بخواند، چون نگاه کردن به قرآن خود عبادت مستقلی است. (کلینی، 1348، ج 2، ص 613)
 قرآن را باید به ترتیل خواند، یعنی شمرده خواندن و هماره با تدبر و تأمل درونی، به نوعی که انسان، دل سخت خود را تکان دهد و فقط به این نیاندیشد که هرچه زودتر به آخر سوره برسد. (کلینی، 1348، ج 2، ص 614)
در تلاوت قرآن باید از لحن اهل فسق و گناه پرهیز شود. صوت زیبا به معنای کاربرد غنا در تلاوت قرآن نیست. (کلینی، 1348، ج 2، ص 614)
زمان ختم قرآن را باید به گونه‌ای تنظیم کرد که انسان بتواند با تدبّر و تأمل و تغییر درونی، قرآن بخواند. (کلینی، 1348، ج 2، ص 617)
 به قرائت قرآن پس از نماز واجب تأکید خاص شده است. (کلینی، 1348، ج 2، ص 622)
 کسی که قرآن را مانند دارویی برای درد درون خود بداند، وسیله دفع بلا از دیگران می‌شود. چنین کسانی در میان قاریان قرآن بسیار کمیابند. (کلینی، 1348، ج 2، ص 627)
 انسان همیشه باید خود را مخاطب قرآن بداند. در بیشتر موارد، مفهوم آیات به مصداق این ضرب المثل است که: به در می‌گوید تا دیوار بشنود. (کلینی، 1348، ج 2، ص 632)
کسی که قرآن می‌خواند، باید در هنگام رسیدن به هشدار قرآن، بی‌توجه نگذرد و در آن موضع، خیر و نجات خود را از خداوند طلب کند. (کلینی، 1348، ج 3، ص301)
کسی که قرآن را فرا گیرد ولی به آن عمل نکند، حجت بر او تمام‌تر و حسرت او در روز قیامت بیشتر است. (نهج البلاغه، ص 164)
قرآن را خیرخواهی بدانیم که غش ندارد، راهنمایی که گمراه نمی‌کند و سخنگویی که دروغ نمی‌گوید. (نهج البلاغه، ص 252)
به وسیله قرآن، فقط خدا را بطلبیم نه غیر خدا را. (نهج البلاغه، ص 252)
گزارش قرآن در مورد افراد در روز قیامت تصدیق می‌شود. (نهج البلاغه، ص 252)
کسانی که قرآن را حَکم دانستند و آن را براستی برپا داشتند، امیرالمومنین آن‌ها را برادران خود می‌داند و در فراق آن‌ها اظهار دلتنگی می‌کند. (نهج البلاغه، ص 263)
اهل تقوی دوای درد خود را از قرآن استخراج می‌کنند، همانگونه که معدن را از زیر زمین کاوش می‌کنند. (نهج البلاغه، ص 304)
مبادا دیگران در عمل به قرآن از شما مسلمانان سبقت گیرند. (نهج البلاغه، ص 421)
شفای قرآن فقط در زمانی است که انسان با تمام وجود برای فهم مطالب آن آماده می‌شود. (صحیفه سجادیه، ص 177)
فقط کسی به برکت قرآن از هلاکت نجات می‌بابد که از رشته حفاظت قرآن جدا نشود. (صحیفه سجادیه، ص 177)
رعایت حق قرآن وظیفه هر کسی است که آن را می‌خواند. (صحیفه سجادیه، ص 177)
قرآن، باید ما را از وسوسه‌های پلید درونی نگاه دارد. (صحیفه سجادیه، ص 178)
قرآن، باید پای ما را از ورود به جاهای زشت باز دارد. (صحیفه سجادیه، ص 178)
قرآن، باید زبان ما را از ورود به سخن باطل ببندد. (صحیفه سجادیه، ص 178)
قرآن، باید اعضای بدن را از ارتکاب گناه مانع شود. (صحیفه سجادیه، ص 178)
اگر قرآن ما را از گناه باز داشت، در این صورت امید است که فهم عجائب آن به دل‌های ما راه یابد، همان عجائبی که کوه‌های سخت از تحمل آن ناتوانند. (صحیفه سجادیه، ص 178)
قرآن باید تیرگی‌های درون ما را بشوید و ما را به مکارم اخلاق برساند. (صحیفه سجادیه، ص 178)

پیشینه پژوهش در ترویج قرآن
در باب ترویج قرآن و چگونگی‌ها و راهکار‌ها و چالش‌های آن پژوهش‌هایی انجام شده است. مروری بر پیشینه پژوهش در این زمینه و نقد و بررسی آن‌ها می‌تواند ما را در دستیابی به ارائه راهکاری بهتر یاری کند. با این منظور این پیشینه را در دو بخش داخل و خارج از کشور مرور می‌کنیم. نکته مهم این است که در مورد برخی از این پیشینه‌ها، عنوان اصلی پژوهش عنوان دیگری غیر از قرآن است ولی به نوعی با پژوهش ما ارتباط می‌یاید.

1. پیشینه پژوهش‌های ترویج قرآنی در داخل کشور
الف. شورای عالی جوانان وابسته به ریاست جمهوری در سال 1373 سندی تحت عنوان «منشور تربیتی نسل جوان» منتشر کرد که شامل 98 اصل در قالب 14 عرصه بود. اصل ششم این منشور تحت عنوان انس با قرآن که در ضمن عرصه ایمان و معرفت بیان شده، هدف از انس با قرآن را چنین بیان می‌کند: احیای قلوب و تطهیر نفوس در مؤانست دائمی با قرآن و مداومت بر فهم عمیق معارف و فرهنگ قرآنی، بر اساس وصایای پیامبر و وفاداری به ثقل اصغر.
ب. سند دیگر در این رابطه، «اهداف تفصیلی و خط مشی اجرایی منشور تربیتی نسل جوان» است که بیانگر استراتژی نظام جمهوری اسلامی ایران، در رشد و ارتقای فرهنگی و تربیتی نسل جوان است و در سال 1374 انتشار یافته است. در این سند درباره اصل یاد شده آمده است:

1. اهداف تفصیلی
- تشویق جوانان در زمینه بهره‌گیری از کلام معصومین (ثقل اصغر) در فهم معانی قرآن و پرهیز و اجتناب از تفسیر به رأی.
- همکاری و هماهنگی نهادهای فرهنگی و آموزشی برای فراهم ساختن مقدمات آشنایی نسل جوان با علوم و معارف قرآنی.
- ابلاغ و نشر پیام قرآن در عرصه‌های خانواده، مدرسه و اجتماع و تعمیم فرهنگ قرآنی در جامعه اسلامی.
- احیای قلوب و تطهیر نفوس با جاری ساختن قرآن و تطبیق خلقیات و روحیات جوانان با احکام متعالی و انسان‌ساز آن.
- معرفی ارزش محتوا، عظمت معانی و وجوه اعجاز معرفتی و معنوی قرآن به نسل جوان.
- تحریض و ترغیب جوانان به فراگیری معارف قرآنی و استفاده از غنای معرفتی آن در زندگی عملی.
- تلاش در جهت شناساندن وجوه اعجاز آیات و پیشگویی علمی قرآن به نسل جوان.

2. خط مشی اجرایی
- تأسیس کانون قرآن به منظور سامان‌دهی امور قرآنی و هماهنگی فعالیت‌های فرهنگی و تبلیغی قرآن در سراسر کشور.
- تشکیل گروه‌های تواشیح و حفظ و قرائت قرآن و تشویق نوجوانان و جوانان به مؤانست مستمر با قرآن کریم.
- تألیف و تدوین کتاب تفسیر و ترجمه قرآن ویژه نسل جوان از متون مجموعه تفاسیر معتبر و مشهور.
- اهدای قرآن به نوجوانان و جوانان به منظور مأنوس ساختن آنان با فرهنگ قرآن.
- چاپ و انتشار قرآن در قطع جیبی و ارزان برای دستیابی آسان نسل جوان به فرهنگ و معارف قرآنی.
- تشکیل هسته‌های حفظ و قرائت قرآن کریم درکانون‌های فرهنگی و تربیتی و مراکز آموزشی کشور.
- برنامه‌ریزی در برگزاری کلاس‌های آموزشی قرآن به صورت رسمی در سراسر کشور.
- برگزاری اردوهای فرهنگی و تربیتی به منظور اشاعه و تبلیغ فرهنگ قرآن در بین نسل جوان.
- تألیف و نشر کتاب‌های مصوّر از موضوعات، داستان‌ها و قصص قرآن برای نوجوانان.
 (سازمان ملی جوانان، اهداف تفضیلی و خط مشی اجرایی منشور تربیتی نسل جوان: استراتژی نظام جمهوری اسلامی ایران در رشد و ارتقای فرهنگی و تربیتی نسل جوان، ص 8)

ج. سند دیگر که با این مجموعه ارتباط دارد، «اولویت‌های اقدامات اجرایی دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی بر اساس منشور تربیتی نسل جوان» است که در بهار سال 1376 انتشار یافته است. بر اساس این سند، اولویت‌های اجرایی دستگاه‌های دولتی در عرصه ایمان و معرفت به قرار زیر است.
تدوین سیر مطالعاتی موضوعی، ویژة نسل جوان در حوزه اندیشه‌های بنیادی اسلامی.
تحقیق در روش‌های اعتلای فکری و ارتقای معنوی جوانان متناسب با ظرفیت وجودی آنان.
استفاده عملی از تمثیل و مثل، قصه و شعر و نمایش به منظور برانگیختن شور و شعور دینی نسل جوان.
تهیه و تولید فیلم و سریال‌های تلویزیونی، در معرفی الگوها و اسوه‌های دینداری، به نسل جوان.
برگزاری مسابقات احکام و معارف اسلامی متناسب با رشد فکری و بینش مذهبی نسل جوان.
برگزاری میزگردها و جلسات مشاوره جهت پاسخگویی به سؤالات اعتقادی و شبهات دینی جوانان.
برنامه‌ریزی جهت هماهنگی اولیا و مربیان، در زمینه شیوه‌های کنترل و مراقبت رفتاری نسل جوان.
تنظیم برنامه جهت تشویق نسل جوان به ثبت و یادداشت اعمال روزانه در دفتر ارزیابی اخلاقی.
تهیه و تولید فیلم و اجرای نمایش در معرفی اثرات بینش معادی در شیوه زندگی اجتماعی انسان.
تنظیم و انتشار رساله احکام ویژه نسل جوان به منظور پاسخگویی به نیازهای نسل جوان.
آموزش اولیا و مربیان در نحوه رفتار کریمانه به نوجوانان در آستانه بلوغ.
تبلیغ در زمینه معرفی دین به عنوان آیین زندگی و رسم ازادگی در عرصه‌های زندگی نسل جوان.
تدوین و نشر سنّت و سیرة اولیای دین و رهبران مذهبی به منظور الگوسازی برای جوانان.
تقویت انجمن‌های اسلامی در مدارس و دانشگاه‌ها به منظور هدایت فکری و اعتقادی نسل جوان.
نشر کتب و مقالات علمی در معرفی معیارها و ویژگی‌های اسلام ناب محمدی به نسل جوان.
تشکیل مجامع علمی و مذهبی در حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها به منظور نقد و بررسی آرای متفکران مسلمان.
تأسیس کانون قرآن به منظور ساماندهی و هماهنگی فعالیت‌های آموزشی و تبلیغی قرآن کریم.
برگزاری مسابقات حفظ، قرائت و تفسیر قرآن در سطوح مختلف و فراگیری برای نسل جوان.
تألیف و انتشار کتب ترجمه و تفسیر قرآن برای نسل جوان از متون تفاسیر معتبر و مشهور.
چاپ و انتشار قرآن در قطع مناسب و ارزان برای دستیابی آسان جوانان به قرآن کریم.
تنظیم و نشر داستان‌ها و قصص قرآن کریم متناسب با مقاطع سنی و تحصیلی نسل جوان.
برگزاری نمایشگاه‌های ویژه جهت شناساندن آداب و سنت‌های اسلامی و شعائر مذهبی.
برگزاری مراسم اعیاد مذهبی و ایام الله جهت تنظیم شعائر مذهبی و آموزش عملی آن به جوانان.

د. سازمان ملی جوانان در سال 1380 گزارش نهایی نتایج پژوهشی طرح مشاوره ملی با جوانان را در کتابی تحت عنوان «وضعیت و نگرش جوانان ایران» در 976 صفحه، انتشارت نسل سوم ارائه کرد. برای سنجش وضعیت و نگرش جوانان ایران 23 معیار در نظر گرفته شد که یکی از آن‌ها معیار جوان و اعتقادات دینی بود.
برای این تحقیق نمونه تصادفی 34521 نفر از جوانان 14 تا 30 ساله در 28 مرکز استان در نظر گرفته شد.
در این تحقیق برای سنجش نظریات در موضوع جوان و اعتقادات دینی 26 سؤال مطرح شد که بیشتر آن‌ها با فرهنگ و معارف قرآنی رابطه مستقیم دارد؛ از این رو سؤالات یاد شده و جواب جوانان ذکر می‌شود.
تنها راه نجات بشر، پایبندی به اعتقادات دینی است. موافق %5/89، مخالف %5/10
برای من اثبات وجود خدا نیاز به استدلال ندارد. موافق %9/86، مخالف %1/13
هر کس نتیجه اعمال خود را در آخرت می‌بیند. موافق %3/92، مخالف %7/7
بدون عمل به فرائض دینی، خدا پرستی مفهومی ندارد. موافق %9/81، مخالف %1/18
دعا و توسل در شفای بیماران تأثیر دارد. موافق %8/93، مخالف %2/6
برای داشتن یک جامعه پیشرفته باید قید و بندهای مذهبی را کنار گذاشت. موافق %22، مخالف %78
خداوند همیشه ناظر اعمال ماست. موافق %7/95، مخالف %3/4
با ایمان به خدا، انسان در مقابل مشکلات بیشتر ایستادگی می‌کند. موافق %7/95، مخالف %3/4
پایبندی به اخلاقیات می‌تواند انسان را از دین بی‌نیاز کند. موافق %2/30، مخالف %8/69
از انجام ندادن بعضی از فرائض دینی احساس گناه می‌کنم. موافق %7/13، مخالف %3/86
با پیشرفت علم نیاز چندانی به اعتقادات دینی نیست. موافق %2/15، مخالف %8/84
هیچ عبادتی جای نماز را نمی‌گیرد. موافق %7/87، مخالف %3/12
در شرائط دشوار مثل فصل تابستان لازم نیست که همه روزهای ماه رمضان را روزه گرفت. موافق %5/ 22، مخالف %5/77
نذر کردن در حل مشکلات انسان مؤثر است. موافق %6/90، مخالف %4/9
هر زمانی که احساس کنم استطاعت مالی دارم برای رفتن به حج اقدام می‌کنم. موافق %3/86، مخالف %7/13
امر به معروف و نهی از منکر برای اصلاح جامعه لازم است. موافق %89، مخالف %11
برای احترام ماه رمضان کافیست فقط چند روز از آن را روزه گرفت. موافق %3/15، مخالف %7/84
نماز خواندن باعث دوری از اعمال ناپسند می‌شود. موافق %1/90، مخالف %9/9
با خدمت به هم‌نوعان می‌توان نماز نخواندن را جبران کرد. موافق %21، مخالف %79
احکامی که در قرآن آمده، خاص یک دوره زمانی نیست و در شرایط اجتماعی امروز هم قابل اجراست. موافق %7/87، مخالف %3/12
اسلام آخرین و کامل‌ترین دین الهی است. موافق %4/94، مخالف %6/5
من اعتقاد دارم که صدقه باعث دفع بلا می‌شود. موافق %8/92، مخالف %2/7
نهی از منکر وظیفه عالمان دینی است نه وظیفه هر کس. موافق %7/31، مخالف %3/68
با توجه به دادن مالیات به دولت جمهوری اسلامی پرداخت خمس موضوعیت ندارد. موافق %2/34، مخالف %8/65
به جای رفتن به حج بهتر است هزینه آن صرف امور خیریه شود. موافق %7/63، مخالف %3/36
اجرای درست امر به معروف و نهی از منکر مانع بروز فساد و بی‌بندوباری در جامعه می‌شود. موافق %3/84، مخالف %7/15
 (سازمان ملی جوانان، 1380، ص89-91 و 777-778)
این جدول به خوبی نشان می‌دهد که عقیده کسانی که می‌پندارند که جوانان از دین برگشته‌اند، نادرست و مخالف واقعیات موجود است. بر اساس آمار دیگر، میانگین اعتقادات دینی در تمام مراکز استان‌ها عددی بین 86 تا 88 درصد را نشان می‌دهد. (سازمان ملی جوانان، 1380، ص 289)
این عدد می‌رساند که پراکندگی میزان اعتقادات دینی در سطح کشور یکسان است. لذا می‌توان برنامه‌ریزی نسبتاً یکسانی برای کل کشور اراده کرد. از سوی دیگر می‌بینیم که نگرش نسبت به نهادهای مذهبی با سطح درآمد، رابطه معکوس دارد، یعنی هرچه سطح درآمد بالاتر رود، نگرش نسبت به نهادهای مذهبی منفی‌تر می‌شود. (سازمان ملی جوانان، 1380، ص 204 و794)
همچنین می‌بینیم که میزان نگرش نسبت به نهادهای مذهبی با سطح تحصیلات نیز نسبت عکس دارد. (سازمان ملی جوانان، 1380، ص 222) دلیل احتمالی این مسأله آن است که نهادهای مذهبی نتوانسته‌اند در حدی از کیفیت و جذابیت و انعطاف پذیری باشند که با هر یک از اقشار جامعه، متناسب با نیازهای فکری و فرهنگی و علمی آن‌ها برخورد کنند. (سازمان ملی جوانان، 1380، ص 798)
نظر سنجی دیگر نشان می‌دهد که اگر بخواهیم جوانان ایران برخوردار از معتقدات دینی باشند باید راه‌های گسترش و افزایش قدرت زندگی را در آن‌ها هموار سازیم. (سازمان ملی جوانان، 1380، ص459، 457، 467، 468و846)
گروه دیگر از آمارها و نمودار‌ها نشان می‌دهد که هرچه سطح تحصیلی پاسخ‌گویان و خانواده‌هایشان بالاتر باشد، نگرش آن‌ها نسبت به نهادهای مذهبی مانند کارکرد مذهبی صدا و سیما، مساجد، روحانیون، هیأت‌های مذهبی و اماکن مقدسه ضعیف‌تر می‌شود. (سازمان ملی جوانان، 1380، ص 478-481)
این بدان معناست که جدا از سایر عوامل، مدارس و دانشگاه‌های ما توفیق کافی در تقویت نگرش مثبت به نهادهای مذهبی در دانش آموزان و دانشجویان را ندارند. (سازمان ملی جوانان، 1380، ص 849)
 در ارزیابی دیگر، دانشجویانی که از نظر روانی در دو گروه کاملاً سالم و سالم قرار دارند، نسبت به هویت دینی ایرانی (یعنی اعتقادات اصیل اسلامی و دلبستگی به اهل بیت پیامیر) نگرش مثبت‌تری دارند. (سازمان ملی جوانان، 1380، ص567)
با توجه به اینکه دو گروه دانشجویان مشکل‌دار و نسبتاً مشکل‌دار از نظر روانی نیمی از جمعیت جوانان را تشکیل می‌دهند، باید با روش‌های دقیق علمی در این خصوص راهکارهای مناسب برای حل این مسأله ارائه شود. (سازمان ملی جوانان، 1380، ص 866)
از سوی دیگر بر اساس تحلیل رگرسیون، پیش‌بینی اعتقادات قلبی دینی با مقیاس‌های مدل تحلیل اعتقادات دینی جوانان، نشان می‌دهد که نگرش به اماکن مقدسه و پس از آن نگرش به کارکرد مساجد، قوی‌ترین عوامل پیش‌بینی کننده اعتقادات قلبی دینی در جوانان هستند. (سازمان ملی جوانان، 1380، ص 886)
همانطور که بیان شد اماکن مقدسه ظرفیت بسیار زیادی جهت ارائه مفاهیم قرآنی دارند که متأسفانه از این ظرفیت، استفاده بسیار اندکی می‌شود و حتی گاهی اوقات ارائه تصویرهای غلط در اماکن مقدسه، این ظرفیت را کاهش می‌دهد.
گزارش یاد شده راهکارهای برنامه‌ای و اقدامات دستگاه‌های اجرائی را به صورت مفصل ارائه کرده که خلاصه آن چنین است:
1. تمرکز دستگاه‌های مختلف سیاستگزار در امور جوانان بر دو مقوله هویت دینی و هویت ملی آن‌ها.
2. تأکید بر اصلاحات جدی در برنامه‌های آموزش و پرورش دینی در مدارس و دانشگاه‌ها، بدین سان که ابتدا نگرش خود نسبت به جوانان و آنگاه عملکرد متولیان امور دینی در این مراکز را اصلاح کنند. همچنین پیشرفت شیوه‌ها، برنامه‌ها، ابزار‌ها و دیگر شئون آموزشی و تربیتی ـ بویژه اصلاح انگیزه مربیان دینی که به سمت اخلاص در عمل سوق داده شود ـ ضرورت دارد.
3. ارتباط مستقیم میان اعتقادات دینی با سلامت روانی و قدرت زندگی جوانان می‌رساند که برای بهبود فرهنگ دینی و قرآنی باید موانع موجود در راه سلامت روانی آنان را کاهش دهیم و قدرت زندگی آنان را بالا بریم. این کار به همکاری سازمان‌های دولتی مربوطه با انجمن‌های غیر دولتی، تجهیز و تقویت بخش‌های مشاوره‌ای در مدارس و دانشگاه‌ها و مراکز مشاوره‌ای در سطح جامعه، ایجاد شادمانی در سطح عمومی جامعه و... نیاز دارد.
4. با وجود علاقه قلبی بالا نسبت به عقاید دینی، در مورد نهادهای مذهبی تمایل چندانی مشاهده نمی‌شود. این امر به عواملی بر می‌گردد، از جمله سوء تفاهم‌ها، زیبایی و نظم این اماکن مقدسه و مساجد، خلاقیت و ابتکار در عملکرد متولیان این نهادها و مراکز، به روز شدن برنامه‌ها و مراکز دینی و در یک کلام، ایجاد ارتباط بیشتر میان این نهادها با نسل جوان برای استفاده از پتانسیل علاقه قلبی یاد شده.
5. پژوهش‌های کاربردی برای رشد هویت دینی دانشجویان و دانش آموزان که آن‌ها را در اختیار نهادهای مربوطه قرار دهند و به کمک بازخورد آن‌ها، پیوسته در جهت بهبود کیفیت آن‌ها بکوشیم.
6. صدا و سیما می‌تواند شعور دینی را با شور دینی و اندیشه را با احساس، تعقل را با هنر و ادبیات پیوند دهد تا زمینه پذیرش عقاید دینی و فرهنگ قرآنی را در میان جوانان بیشتر کند. چنانکه تجربیات موجود همین را نشان می‌دهند.
7. روحانیون برای پیوند بیشتر با جوانان تحصیل کرده باید موقعیت آن‌ها و نیازها و خواسته‌ها و فرهنگ آن‌ها را بیش از گذشته درک کنند تا با ارتباط مؤثرتر برای هدایت آن‌ها به سمت فرهنگ قرآنی گام بردارند. پیوند حوزه و دانشگاه گامی در راستای این هدف است.
8. خانواده‌ها باید از سویی الگوی عملی از فرهنگ قرآنی به فرزندان خود نشان دهند و به گفتار لفظی اکتفا نکنند و از سوی دیگر فرصت اندیشیدن و آزادی انتخاب را به جوانان بدهند و با برخورد شایسته، بدون اکراه و اجبار به آنان کمک رسانند. مراکز مشاوره برای کمک خانواده‌ها و جوانان، در این امر نقش مهمی ایفا می‌کنند.
9. تقویت هویت جوانان در بخش‌های مختلف به آن‌ها کمک می‌کند که خود را نسبت به ارزش‌های دینی متعهد بدانند و در برابر فرهنگ بیگانه تسلیم نشوند، بدون آنکه ذهن جستجوگر خود را تعطیل کنند یا ارزش‌های مثبت موجود در فرهنگ‌های دیگر را نادیده بگیرند. طبعاً در این جهت ایجاد فضای مناسب تعاملی برای گفتگوی صمیمانه جوانان با متولیان دینی به این امر کمک می‌کند.
در اموری با این درجه از پیچیدگی، باید واقع بینی و دقت علمی و کیفی نگری بسیار بیشتری صورت گیرد. ساده کردن مسائل پیچیده فقط به تولید محصولات کم کیفیت منجر می‌شود و جز ضرر و زیان، چیزی به بار نخواهد آورد.
10. تهیه کتاب‌های گوناگون دینی به زبان‌های متناسب با مخاطبان مختلف و برای سلیقه‌های گوناگون، همچنین تدوین و انتشار دانشنامه‌های مختلف، متناسب با سطوح مختلف، تشویق جوانان به برگزاری خلاقانه و نوآورانه اعیاد مذهبی و برگزاری مبتکرانه جلسات دینی با همکاری همه جانبه وزارت ارشاد، آموزش و پرورش و آموزش عالی و نیز انجمن‌های غیر دولتی فرهنگی و پژوهشی، به ترویج فرهنگ قرآنی کمک می‌کند. (سازمان ملی جوانان، 1380، ص 922-929)

هـ. دکتر جعفر توفیقی و همکاران در پژوهشی تحت عنوان «دانشگاه، مسأله اسلامی شدن و پرسش‌های ناگشوده» که در سال 1380 به چهل و چهارمین نشست رؤسای دانشگاه‌ها ارائه شد (توفیقی، 1381، ج1، ص 150-139) پس از طرح مقدماتی در مورد شیوه‌های مختلف ترویج فرهنگ اسلامی در دانشگاه پیشنهاد خود را در جدولی تحت عنوان تقسیم بندی ضد هنجارها و هنجارها خلاصه کرده‌اند. (توفیقی، 1381، ج1، ص124-127)
دکتر حسین لطف آبادی و خانم وحیده نوروزی در پژوهشی پیمانی تحت عنوان «بررسی چگونگی نگرش دانش آموزان دبیرستانی و پیش دانشگاهی ایران به جهانی شدن و تأثیر آن بر ارزش‌ها و هویت دینی و ملی آنان» که در فصلنامه نوآوری‌های آموزشی (وابسته به سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش) شماره 9، پاییز 1383، ص 188-119 آمده، ده‌ها منابع به زبان انگلیسی و فارسی در زمینه تأثیر مقوله جهانی سازی بر فرهنگ و ارزش‌ها و آموزش و پرورش معرفی کرده‌اند. (ص 90-91) جامعه آماری این تحقیق، شامل تمامی دانش آموزان پسر و دختر در مقطع دبیرستانی و پیش دانشگاهی کشور در سال 1381، یعنی بیش از 27700 نفر بوده که حجم نمونه آن 4292 نفر، برگزیده از استان‌های گوناگون کشور بوده است. با توجه به گسترش روزافزون پدیده جهانی شدن ـ که نتیجه مستقیم گسترش فنّاوری اطلاعات است ـ جای آن دارد که یافته‌های این پژوهش در زمینه ترویج فرهنگ قرآنی مورد توجه قرار گیرد.
فرهاد شفیع پور مطلق، کیوان لولوی و قاسم فتاحی در تحقیقی تحت عنوان «بررسی شیوه‌های مؤثر در نشر تفکر عاشورایی بین دانشجویان» که در سال 1381، ضمن مجموعه مقالات همایش امام حسین7 (شفیع پور مطلق، 1381، ج 8 ص 339- 359) انتشار یافته، به شیوه توصیفی ـ پیمایشی بر اساس پاسخ‌های 270 نفر از اساتید اعضای هیأت علمی تمام‌وقت دانشگاه‌ها و 80 نفر از اساتید با تجربه حوزه به نتایجی رسیده‌اند. در این پژوهش، عوامل سه‌گانه مؤثر در نشر تفکر عاشورایی به سه گروه عوامل آموزشی، انگیزشی و فرهنگی تقسیم شده است.
از میان هفت عامل در گروه عوامل آموزشی عامل «استفاده از روش‌های تدریس فعال مانند روش پرسش و پاسخ و مکاشفه‌ای» در میان نه عامل گروه عوامل انگیزشی، عامل «دعوت از شخصیت‌ها و روحانیان برجسته جهت سخنرانی» در میان هفت عامل گروه فرهنگی، عامل ترتیب اردوهای زیارتی، فرهنگی و تفریحی رایگان برای دانشجویانی که حداقل یک مقاله با موضع قیام عاشورا به چاپ رسانیده‌اند، اکثریت دارد. در این گروه عامل بعدی، فراهم کردن وام تحصیلی برای دانشجویان محقق، بوده است.
از آنجا که فرهنگ قرآنی با فرهنگ عاشورایی پیوندی ناگسستنی دارد به عقیده پژوهشگر می‌توان نتایج این تحقیق را برای ترویج مفاهیم قرآنی تعمیم داد.

و. یونس باقری در مقاله «بررسی وضعیت دانشجویان تبریز» مجله رشد آموزش قرآن شماره 6 پاییز 1382 صفحه 12 تا 15، گزارش کمیته گسترش و هماهنگی فعالیت‌های قرآنی مستقر در دبیرخانه شورای انقلاب فرهنگی را تلخیص و گزارش کرده است. بر اساس پژوهشی آماری از بین 2524 نفر دانشجوی دانشگاه‌های دولتی و غیر دولتی تبریز نتایجی به دست آمده از جمله:
توانایی روخوانی 8/49 درصد زیاد، 8/37 متوسط، 6/10 کم، 1/1 درصد هیچ
در زمینه ترجمه 7/16درصد زیاد، 6/44 کم، 7 درصد هیچ
مفاهیم و لغات قرآنی 9/9 درصد زیاد، 9/51 کم، 9/9 درصد هیچ
دعاها و مضمون‌ها قرآنی 5/4 درصد زیاد، 9 درصد هیچ
نشریات و مجلات قرآنی 4/2 درصد زیاد، 1/56 درصد هیچ
استفاده از نرم افزار‌های رایانه‌ای قرآن 3/3درصد زیاد، 7/68 درصد هیچ
استفاده از قرآن در امور زندگی 7/11 درصد زیاد، 8/33 متوسط، 9/40 کم، 2/8 درصد هیچ
قرائت کامل قرآن 9/33 داشته‌اند و 3/56 نداشته‌اند و بقیه پاسخ نداده‌اند.
میزان تلاوت در یک ماه 2/48 درصد کمتر از 20 آیه خوانده‌اند.
بر اساس همین گزارش موانع انس و ارتباط دانشجویان دانشگاه تبریز با قرآن در 15 عنوان بیان شده که به ترتیب درصد فراوانی چنین است.
رفتار نامناسب و غلط بعضی دست اندرکاران امور قرآنی 5/70 درصد
ناتوانی مربیان قرآنی دانشگاه در استفاده از شیوه‌های جدید تدریس 3/68
عدم آشنایی کافی با قرآن 67
عدم درک مفاهیم قرآن 2/62
نداشتن زمینه مناسب خانوادگی 5/61
استفاده ابزاری از قرآن 6/60
عدم وجود تبلیغات مناسب 6/60
عدم طرح مباحث علوم قرانی به روش‌های علمی 9/59
حجم زیاد برنامه درسی و کمبود فرصت 1/57
عدم استفاده از شیوه‌ها و روش‌های هنری برای طرح و گسترش علوم قرآنی 3/55
عدم وجود خلاقیت در محافل قرآنی 2/55
سابقه و ذهنیت منفی از آموزش و ترویج قرآن در مدرسه 2/53
احساس عدم نیاز 6/47
عدم وجود منابع کافی 6/38
به روزنبودن منابع قرآنی 3/34

ز. دکتر محمود سرمدی در پژوهشی تحت عنوان «بررسی رابطه دینداری با بازده‌های تربیتی دانش آموزان مقطع متوسطه شهر قم» در سال تحصیلی 1383-1384به سامان رسانده‌اند که در فصلنامه پژوهش‌های تربیت اسلامی (نشریه گروه پژوهشی تعلیم و تربیت اسلامی آموزش و پرورش) شماره 2، تابستان 1385، ص 57-85 منتشر شده است. محقق ابتدا تعریف‌های مختلف از دین را از پژوهشگران شرقی و غربی نقل کرده و به نتایج چند پژوهش پیمایشی در داخل و خارج از کشور اشاره می‌کند. جامعه نمونه پژوهش شامل 600 نفر دانش آموز دختر و پسر دبیرستانی بوده و شاخص‌های دینداری در چند محور تعریف شده است:
بعد عقایدی، بعد مناسکی، بعد پیامدی (اجتماعی)، بعد پیامدی (فردی)، تجربه دینی، هویت دینی، شناخت مذهبی، مراسم مذهبی. (سرمدی، 1385، ص، 72)
بازده‌های تربیتی نیز چند محور دارد: بازده اخلاقی، بازده عملی، بازده اقتصادی، بازده بهداشتی، بازده اجتماعی، بازده خانوادگی، نگرش ضد اجتماعی، گرایش به رفتارهای بزهکارانه. (سرمدی، 1385، 75) و سرانجام ارتباط میان آن‌ها در جدول شماره 7 (ماتریس همبستگی بین شاخص‌های دینداری و بازده‌های تربیتی) بیان می‌شود. (سرمدی، 1385، ص 79)
پیشنهادات پژوهشگر:
بازنگری در شیوه‌های تربیت اخلاقی، تحول در ویژگی‌های معلمان و روحانیون، وجود الگوهای عملی و اخلاقی مناسب برای هدایت جوانان، پیوند استوار با جوانان تا احساس کنند که تنها نیستند و از آن‌ها حمایت می‌شود. تشکل‌های غیر دولتی، دینی، فرهنگی و عملی، هویت بخشی به جوانان، بهبود بخشیدن احساس تعلق و دلبستگی، حمایت اجتماعی، بررسی در مورد برتری شاخص باورها بر شاخص شناخت مذهبی، بررسی در این مورد که چرا بازده اجتماعی رتبه‌ای نازل در میان بازده‌ها تربیتی دارد. (سرمدی، 1385، ص 82)
این پژوهش بویژه ـ از آن رو که به شهر قم اختصاص یافته و انتظاری که در باب تربیت دینی و جامعه سازی قرآنی از این شهر می‌رود ـ قابل تأمل و بررسی جدی است.

ح. فصلنامه رشد آموزش قرآن، شماره 14 (پاییز 1385) را به برنامه درسی آموزش قرآن اختصاص داده که برخی از مقالات آن با موضوع این مقاله ارتباط بیشتری دارد. در مقاله «جایگاه آموزش قرآن و دینی متوسطه»، دکتر محمد مهدی اعتصامی (ص50-55) ویژگی‌های کلی برنامه جدید آموزش قرآن را در قالب چند جدول ارائه کرده که شامل عناوین زیر است.
هدف‌های کلی دروه متوسطه و پیش دانشگاهی در آموزش قرآن در سه قلمرو: شناخت، باورها و گرایش‌ها، رفتار و عمل و اهداف مهارتی به تفکیک پایه‌های تحصیلی آورده شده است.
مرور این اهداف، به طور پیوسته ضروری است، تا کارنامه خود را در دستیابی به آن‌ها بسنجیم، با چشم باز در این وادی گام نهیم و فرصت‌های پیش روی خود را از دست ندهیم.

ط. فاطمه سادات میرعارفین، در مقاله «کتاب‌های دینی و قرآن دبیرستان در آیینه پژوهش» فصلنامه رشد آموزش قرآن شماره، شماره 14 (پاییز 1385ص56-59) بر اساس پژوهش خود که به صورت پیمایشی بر اساس دیدگاه‌های دبیران و صاحب نظران انجام شده، نتیجه گرفته است که: در حوزه تلفیق معارف اسلامی و مفاهیم قرآنی، کتاب دین و زندگی سه ساله دبیرستانی، موفق عمل کرده است.

ی. آقای رمضانعلی بذرافشان پژوهشی با عنوان ارزیابی گزینشی آثار منتشره قرآنی (کتاب، نرم افزار، سایت، نشریه، مقاله) به سفارش مرکز توسعه و ترویج فعالیت‌های قرآنی کشور به انجام رسانده است.
این اثر مبادرت به استخراج و شناسایی بیش از 11000 اثر منتشر شده بدون حذف و تجدید چاپ و تکراری، 1800 عنوان، 100 نرم افزار قرآنی، 100 سایت قرآنی و 3500 مقاله قرآنی در رسانه‌های مطبوعاتی کشور کرده است.
دسته بندی موضوعی آثار و ارزیابی گزینش بر اساس محورهای کودک و نوجوان، بزرگسال که در هر کدام به قسمت‌های آموزشی، پژوهشی و ترویجی تفکیک شده است.
موضوعات تمامی اشکال مواد کتاب‌شناختی قرآنی، اعم از مقاله، کتاب، سایت و غیره... دسته بندی شده و تکراری یا غیر تکراری بودن آن مشخص گردیده است.
و در آخر خروجی‌های آماری به شکل کتابشناسی قرآنی و مقاله شناسی قرآنی آورده شده و ضمن تجزیه و تحلیل اطلاعات گرد آوری شده، راهکارهای مناسب در هر بخش ارائه گردیده است.

پیشینه پژوهش‌های ترویج دینی در خارج از کشور
وزارت آموزش و علوم انگلستان طرحی برای آموزش انجیل در آن کشور ارائه کرده که ترجمه آن تحت عنوان برنامه درسی آموزش مذهب و انجیل در کشور انگلستان، تر جمه حسین روحی، محسن جعفرآبادی و حمیدرضا اشرفی در مجله رشد آموزش قرآن شماره 7 زمستان 1382 صفحه 9تا 15 آمده است. خلاصه این گزارش به شرح زیر است:
1. آشنائی با کشور انگلستان، آموزش در کشور انگلستان، آموزش مذهب در کشور انگلستان، الزامات قانونی ارائه آموزش‌های مذهبی، هدف و ضرورت ارائه آموزش‌های مذهب، مهارت‌ها و فرایندهای آموزش‌های مذهبی شامل تحقیق، تفکر، احساسات، ارزشیابی، تحلیل، کاربرد، بیان، التزام، عدالت، احترام، شناخت خود، کنجکاوی.
انتظارات آموزشی، یادگیری جانبی که خود شامل پاسخ به 6 پرسش است الف. تفاوت انجیل از نظر مسیحیان و هر کتاب جالب دیگر ب. چگونگی استفاده مسیحیان از انجیل ج. عواملی که یک کتاب را به صورت شاخص مطرح می‌کند د. چه مطالبی در انجیل آمده است ه. چه نوع کتاب‌هایی در کتابخانه موجود است و. کتاب‌های عهد قدیم و عهد جدید چه نوع کتابی هستند. ذیل هر کدام از این پرسش‌ها چهار بخش آمده است: هدف‌های یادگیری، فعالیت‌های آموزشی، خروجی‌های یادگیری و تذکرات.

مهارت‌ها و فرآیندهای آموزش‌های مذهبی
آموزش‌های مذهبی ارائه شده باید مهارت‌های زیر را در دانش آموزان ایجاد کنند و آن‌ها را با فرایندهای مرتبط به شرح زیر آشنا سازد:
تحقیق، شامل طرح سؤال، استفاده از منابع گوناگون و جمع آموری شواهد.
تفسیر، شامل طرح سؤال، استفاده از منابع گوناگون و جمع آوری شواهد.
تفسیر، شامل درک درست سازه‌ها، کارهای هنری، شعر و نمادها، درک تفسیر زبان مذهبی و درک متون مذهبی.
تفکر، شامل توانایی تعمق پیرامون احساسات، روابط، تجربه‌ها، عقاید، اعمال و سؤالات غایی مطرح شده.
احساسات، شامل توانایی درک احساسات، تجربه‌ها، نگرش، عقاید و ارزش‌های دیگران، توانایی تمیز دادن عواطفی چون عشق، تحیر، عفو و درک نگرش دیگران به جهان.
ارزشیابی، شامل بحث پیرامون اهمیت مذاهب با توجه به مدارک و شواهد، ارزیابی علاقه‌های فردی، تعالیم مذهبی، نگرش به دیگران و وجدان فردی.
تحلیل، شامل تمییز دادن نگرش، عقیده و واقعیت، تألیف وجوه متفاوت زندگی و به دست آوردن کلیتی بامعنا.
کاربرد، شامل ایجاد ارتباط بین مذاهب و جوامع در سطح محلی، ملی و جهانی، درک ارزش‌های بنیادی مذهبی و مقایسة آن با ارزش‌ها‌ی مادی.
بیان، شامل بیان مفاهیم، رسوم و اعمال مذهبی، درک اعتقادات و الزامات بنیادی و توان بیان و پاسخگویی به سؤالات مذهبی با استفاده از رسانه‌ها‌ی گوناگون.
التزام، شامل درک اهمیت ملزم دانستن خود به رعایت ارزش‌ها، تصمیم مبنی بر اتخاذ نگرش مثبت در زندگی، زندگی با اطمینان خاطر.
عدالت، شامل تحمل عقاید دیگران بدون پیشداوری، درک شواهد و استدلالات دیگران و توانایی اکتفا نکردن به ظواهر امر در درک و شناخت آن‌ها.
احترام، شامل احترام به عقاید دیگران، رعایت حقوق دیگران در اعتقاد به مذاهب متقاوت، درک مواردی که شایستة احترام هستند، درک عمیق بودن اعتقادات دینی و توجه به نیازها و علاقه‌های دیگران.
شناخت خود، شامل شناخت خود و ارزش‌های آن و نیز توجه به سؤالات مذهبی خود و یافتن پاسخ آن‌ها.
کنجکاوی، شامل کنجکاوی و نیاز به درک حقیقت، علاقه‌مند شدن به مسائل معنوی، توانایی زندگی کردن با ابهامات و مسائل متناقض، نیاز به شناخت معنای حیات، شناخت تعصبات و پیش‌داوری‌های خود و درک ارزش بینش و تحلیل در شناخت ارزش‌ها.

فرصت‌ها و تهدیدهای فنّاوری اطلاعات جهت ترویج مفاهیم قرآنی
می‌دانیم که در زمانی قرار داریم که از پدیده فنّاوری اطلاعات گریزی نداریم. این پدیده حضور خود را در تمام شئون زندگی فردی و اجتماعی ما نشان داده است مقابله با آن نه مقدور است نه مقبول و نه معقول.
عقل سلیم حکم می‌کند که از تجربه‌هایی که در مسیر مواجهه دین با فنّاوری اطلاعات پیش آمده، به خوبی بهره بگیریم. برای این کار باید ابتدا ماهیت فنّاوری اطلاعات و نحوه بهره گیری بهینه از آن را به خوبی بشناسیم، آنگاه با شناخت عمیق از فرهنگ قرآنی نحوه ارتباط این دو را با هم پیدا کنیم. به همین دلیل در این بخش، ابتدا فرصت‌های فنّاوری اطلاعات در جهت ترویج فرهنگ قرآنی، پس از آن تهدیدهای مربوط و آنگاه راهکارهایی برای استفاده از فرصت‌ها و تبدیل تهدید به فرصت بیان می‌شود.

1. فرصت‌های فنّاوری اطلاعات جهت ترویج مفاهیم قرآنی
دسترسی گسترده و سریع به منابع اطلاعات فراوان قرآنی ـ همانطور که از پیشینیه پژوهش بر می‌آید ـ از طریق فنّاوری اطلاعات، محدودیت گسترش توزیع منابع قرآنی را از چهار دیواری سنتی کتابخانه، به یک سیستم غیر متمرکز تبدیل کرده است. امروزه فنّاوری اطلاعات، نقش سازمان‌ها، کتابخانه‌ها و نهاد‌های قرآنی را که در قدیم مبادرت به انبار کردن منابع علمی داشتند و در کنار آن راهنمایی‌های لازم علمی را ارائه می‌کردند، تغییر داده است. این مراکز در نقش جدید باید به مراجعه کنندگان بالقوه و بالفعل مفاهیم قرآنی، در دستیابی به اطلاعات نامحدود و منابع اطلاعاتی موجود، در کل جهان بدون محدودیت‌های زمانی و مکانی از طریق شبکه‌های اینترنت کمک کنند.
در صورتی که زیر ساخت‌های لازم جهت ذخیره سازی منابع قرآنی به شکل رایانه‌ای فراهم شود، می‌توان به هزاران سند، کتاب، مقاله و غیره، از طریق امکانات جستجو و شبکه‌های اینترنتی قرآنی دسترسی پیدا کرد و این منابع اطلاعاتی را با حداکثر توانایی و به صورت یکسان در اختیار علاقه‌مندان قرار داد. فنّاوری اطلاعات در کنار جستجوی منابع اطلاعاتی و تسهیل دسترسی منابع، امکانات دیگری نظیر پست الکترونیکی، فعالیت‌های گروهی و تبادل اطلاعات را فراهم آورده است.
به طور خلاصه می‌توان به فرصت‌های IT در پژوهش‌های علوم قرآنی به این صورت اشاره کرد:
افزایش دسترسی به مواد و منابع پژوهشی علوم قرآنی.
وجود بیش ار 100 سایت ویژه و تخصصی علوم قرآنی.
وجود بیش از 100 نرم افزار علوم قرآنی.
تسهیل در امکان همفکری آنی و فوری صاحبان اندیشه قرآنی با یکدیگر.
جمع آوری سریع اطلاعات علوم قرآنی.
ارزیابی دقیق داده‌ها از طریق نرم افزار‌های مربوطه. (وحدت، 1381، ص 300)

2. تهدیدهای فنّاوری اطلاعات در جهت ترویج مفاهیم قرآنی
شکسته شدن مرزها بویژه مرزهای اخلاقی و فرهنگی و دینی.
سرگرم شدن افراد و دور شدن آن‌ها از تفکر عمیق در نتیجه انفجار اطلاعات.
گسترش اطلاعات بی‌کیفیت و سست (آلودگی اطلاعاتی).
منفعت محوری در دنیای اطلاعات و تبدیل علم به کالای اقتصادی.
سنجش حقایق آسمانی با معیارهای زمینی و غلبه جنبه تجربی دانش بر جنبه‌های دیگر آن.
بت شدن علم جدید پس از تلاش‌های کانت و بیکن.
رواج بی‌رویه شبهات در نتیجه جریان آزاد اطلاعات.
دشواری انتقال پیام قرآن به جوامع غیر مسلمان به دلیل ویژگی‌های خاص فرهنگ قرآنی (معنویتی که برخی از جوامع چندان با آن آشنا نیستند).
در مورد راهکارهای تبدیل این تهدید، به فرصت در سطور آینده بحث خواهد شد.

3. راهکارهای استفاده از فرصت‌های فنّاوری اطلاعات جهت ترویج مفاهیم قرآنی
1. در مواجهه با نسل جدید، باید حرکت‌های درون‌زا، خود انگیخته و ارادی را در آن‌ها تقویت کرد، نه جهش‌های بیرونی و القایی، چنانکه قرآن خود در بیان هدف از بعثت پیامبران می‌فرماید «لیقوم الناس بالقسط»؛ (حدید، 25) بر اساس این آیه، مردم خود باید به قسط و عدل اقدام کنند، نه اینکه پیامبران آنان را به این کار وادار کنند.
2. بینش امروزین، نگاه بلند مدت را بر می‌تابد، نه نگاه فوری و کوتاه مدت را. لذا در برنامه‌ریزی باید به افق‌های دور چشم بدوزیم.
3. شیوه فرهنگی معنوی و معرفتی کارسازتر است تا بخشنامه‌ای رسمی و دولتی. علت رواج و گسترش فرهنگ سازمان‌های مردم نهاد (سمن) (N. G. O) در دنیای امروز همین نکته است.
4. باید گفتمان تعارض علم و دین را که از قرن 17 تا 20 میلادی گفتمان غالب دنیای پیشرفته امروز بود، به گفتمان تعامل علم و دین تبدیل کنیم. وجود مرکز الهیات و علوم طبیعی در جوار دانشگاه کالیفرنیا از سال 1981، تدریس درس ایمان و پزشکی در نیمی از دانشگاه‌های پزشکی امریکا از سال 1987، جامعه علم و دین انگلستان تأسیس 1972، انجمن اروپایی مطالعات علم و الهیات در سوئد تأسیس 1990، نشانه‌هایی از رواج تعامل علم و دین در دنیای فعلی است. (گلشنی، 1379، ص42-49) پتانسیل موجود در فرهنگ اسلامی به خوبی به این هدف کمک می‌کند. البته به شرطی که آشنایی با سازوکارهای علم جدید و پذیرش آن‌ها در عین پایبندی به فرهنگ و هویت دینی خودمان را مدّ نظر قرار دهیم.
5. خلاقیت و ابتکار و نوآوری از مهمترین عوامل برای حضور فعالانه در عرصه جهانی است. خوشبختانه عمق و پویایی مفاهیم فرهنگ قر آنی، راه را برای هرگونه خلاقیت صحیح و سالم و مبتنی بر نصوص و متون ـ به نوعی که منتهی به بدعت نشود ـ باز می‌کند.
6. همکاری جدی و صحیح حوزه با دانشگاه، به گونه‌ای که ظرفیت‌های هر دو نهاد را به خوبی بشناسیم و از آن‌ها استفاده کنیم.
7. دنیای امروز دنیای گفتگوست و خشونت و برخوردهای تند در آن جایی ندارد. از سوی دیگر قرآن ما را به حکمت و اندرز نیکو و جدال احسن امر می‌کند. (نحل، 125) مناظرات امام صادق7 با دانشمندان ملحد معاصر خود در درون مسجد الحرام و در کنار خانه کعبه، همچنین احتجاجات فراوان امیر المومنین7 و امام رضا7 با سران مذاهب مختلف که در کتاب‌های معتبر شیعی، مانند عیون اخبار الرضا و احتجاج طبرسی آمده، راهنمای حرکت امروز ماست. تعالیمی همچون «اطلبوا العلم ولو بالصین» و «خذو الحکمه و لو من المشرکین»، سفرهای علمی متعدد دانشمندان مسلمان به اقصی نقاط جهان و ملاقات با انواع دانشمندان گواه این مطلب است.
8. شایسته است بیش از ظواهر به سراغ غایات و جوهریات دینی برویم، مانند معنویت، اخلاق، امانت علمی، صداقت حرفه‌ای، کوشش صمیمانه در محتوا و کیفیت فعالیت آموزشی و پژوهشی و تولیدات علمی، انجام دادن کامل وظایف، مسئولیت پذیری و مشارکت جویی و اهتمام به مسائل و مشکلات جامعه، با تولید دانش فنی و پاسخ‌گویی در حد توان به نیازها. (توفیقی، 1381، ص 129) اهداف یاد شده بخشی از اهداف مورد نظر برای یک جامعه نمونه قرآنی است.
9. حوزه و دانشگاه باید ـ به اقتضای پدیده دانشگاه مجازی که از طریق آن می‌توان به بزرگراه‌ها و بانک‌های اطلاعای و سایت‌های جامعه شبکه‌ای دسترسی یافت و مشارکت و فعالیت و تعامل در آن حرف اول را می‌زند، به جای کتاب‌های محدود و مشخص به بسته‌های نوشتاری یا الکترونیک بیاندیشند که سلیقه‌های مختلف را در جریان شناور اطلاعات فرامرزی (T. B. D. F) پاسخگو باشند.
10. حضور باور داران و دلسوزان به ترویج فرهنگ قرآنی در شبکه‌های اجتماعی مثلyou tube ؛ facebook و غیره، به دلیل تنوع و روز آمدی، جاذبه زیادی بویژه برای نسل جوان دارد. ضمن اینکه فضایی برای حضور فرهنگ قرآنی نیز دارد.

4. تهدید‌های فنّاوری اطلاعات و راهکارهای تبدیل آن‌ها به فرصت در جهت ترویج فرهنگ قرآنی
1. تهدید: شکسته شدن مرزها بویژه مرزهای اخلاقی و فرهنگی و دینی.
راهکار: استفاده از فرصت برای انتقال دادن فرهنگ قرآنی به فضاهایی که به هر دلیل، هنوز تعصب‌های ضد اسلامی بر آن‌ها غلبه دارد. همچنین استفاده از این فرصت برای پرورش خلاقیت‌ها و استعدادهای جوانان در این جهت که شیوه‌های رایج در فضای سایبر را در راه ترویج فرهنگ قرآنی به کار گیرند.
2. تهدید: سرگرم شدن افراد و دور شدن آن‌ها از تفکر عمیق در نتیجه انفجار اطلاعات.
راهکار: استفاده متولیان فرهنگ قرآنی از این فرصت برای ارائه فرهنگ اصیل قرآن و عترت در قالب‌های جدید، به گونه‌ای که روح پیام فطری دین را به نسل سرگردان و گریزان از تفکر برساند. این راهکار، مبتنی است بر آیه شریفه «وما ارسلنا من رسول الا بلسان قومه لیبین لهم». (ابراهیم، 4) با توجه به این حقیقت که کلمه لسان، در این آیه، بیشتر به معنای ویژگی‌های فرهنگی است تا صرف زبان مکالمه؛ چنانکه مولوی می‌گوید:
ای بسا هندو و ترک همزبان   ای بسا دو ترک چون بیگانگان
پس زبان همدلی خود دیگرست   همدلی از همزبانی خوشتر است
3. تهدید: گسترش اطلاعات بی‌کیفیت و سست، آلودگی اطلاعاتی.
راهکار: استفاده از این فرصت برای پالایش فرهنگ دینی از آفات و خرافات و مطالب و ضعیف و غلط، همچنین مبارزه با ابتذال فرآورده‌های دینی توسط دلسوزان (شخصیت‌های دینی، سازمان‌های غیردولتی) و در کنار آن فرهنگ سازی در زمینة این هدف که آحاد مردم دین خود را از منابع اصیل و استوار فرا گیرند، یعنی قرآن و عترت، نه از سخنان این و آن. در این جهت توجه به حدیث امام معصوم7 بسیار مهم است که مرحوم کلینی در مقدمه کتاب شریف کافی آن را نقل کرده و محور اصلی کتاب خود دانسته است. بر اساس این حدیث: «هر کس دین خود را از کتاب و سنت بگیرد، استوارتر از کوه‌ها خواهد بود و هرکس دین خود را از شخصیت‌ها فراگیرد همان شخصیت‌ها او را از دین بیرون می‌برند».
4. تهدید: منفعت محوری در دنیای اطلاعات و تبدیل علم به کالای اقتصادی.
راهکار: استفاده از این فرصت برای نهادینه کردن این حقیقت در درون تمامی افراد که «حب الدنیا رأس کل خطیئه». برای این کار نشان دادن پیامد‌های منفی سود محوری در سطح جهان بویژه در محیط‌های علمی و فرهنگی مفید خواهد بود. همچنین استفاده از سخنان و رهنمودهای دانشمندان شرقی و غربی و حتی دانشمندان غیر مسلمان که بر مبنای فطرت الهی خود، این پیامدها را گوشزد کرده و نسبت به آن‌ها هشدار داده‌اند و حتی مطالعاتی در زمینه اخلاق در فنّاوری اطلاعات را در پیش گرفته‌اند.

5. تهدید: بت شدن علم جدید پس از تلاش‌های کانت و بیکن.
راهکار: استفاده از فرصت تعامل علم و دین در سطح جهان چنانکه در سطور پیشین گفته شد. همچنین استفاده از علم و یافته‌های آن در جهت اهداف انسانی و نشان دادن منشأ این کار در آموزه‌های انسان دوستانه قرآن و عترت.
6. تهدید: سنجش حقایق آسمانی با معیارهای زمینی و غلبه جنبه تجربی دانش بر جنبه‌های دیگر آن.
راهکار: استفاده از این فرصت برای نشان دادن این حقیقت فطری به همه جهانیان که به تعبیر امیر المؤمنین7 همانگونه که خدا با خلق تفاوت دارد، کلام خدا نیز مانند کلام انسانها نیست؛ بلکه ویژگی‌هایی دارد از آنگونه که در بخش اول این مقاله بیان شد. این کار به استوار سازی معرفت خدا، ابتدا در درون خود وآنگاه در سطح جهان نیاز دارد. بدیهی است که این معرفت با علم به معنای رایج آن تفاوت دارد و مقوله‌ای درونی و انسانی است.
7. تهدید: رواج بی‌رویه شبهات در نتیجه جریان آزاد اطلاعات
راهکار: تجربه طول تاریخ اسلام نشان می‌دهد که هر زمان سیل شبهه به سوی اندیشه اسلامی سرازیر شده، در صورتی که عالمان دین، دلسوزانه و پیگیر، این پدیده را رصد کرده باشند، شاهکارهای جاودانه‌ای پدید آمده است. امروز نیز از این پدیده مستثنی نیست. به تعبیر شهید مطهری در مقدمه کتاب عدل الهی: پرسش و حتی تردید، گذرگاه خوبی است، گرچه منزلگاه خوبی نیست و به گفته ناصر خسرو
با خصم گوی علم، که بی‌خصمی علمی، نه پاک شد نه مصفی شد، زیرا که سرخ روی برون آمد هر کو به سوی قاضی تنها شد.
 8. تهدید: دشواری انتقال پیام قرآن به جوامع غیر مسلمانان، به دلیل ویژگی‌های خاص فرهنگ قرآنی و مبانی معنویتی که برخی از جوامع چندان با آن آشنا نیستند.
راهکار: استفاده از این فرصت برای تحقق بخشیدن این حقیقت که پیامبر خاتم، رسول خداست به تمام عصرها و تمام نسل‌ها در هر زمان و در هر جای زمین. (اعراف، 157) البته این کار تلاش مضاعفی از سوی متولیان فرهنگ دینی می‌طلبد که خود را روزآمد کنند تا از فرصت‌های یکسان که فضای اینترنت برای انتقال همه گونه پیام مثبت و منفی توسط افراد و جوامع فقیر و غنی فراهم آورده بهره گیرند. برای این کار، رسیدن به حداقل سواد اطلاعاتی (تشخیص نیاز، شناسایی منابع اطلاعاتی که این نیاز را برطرف می‌کنند، گرد آوری این منابع با استفاده از اینترنت و به کار بردن این اطلاعات، در جهت نیاز اولیه‌ای می‌باشد که لازمه آن، دانستن زبان انگلیسی، آشنایی با مبانی و کار با کامپیوتر، آشنایی با فضای فرهنگی جهانی و ساختار خاص آن می‌باشد) ضروری است.

نتیجه
از فنّاوری اطلاعات و پیامدهای مثبت و منفی آن گریزی نیست. از سوی دیگر وظیفه ما در قبال قرآن و عترت اقتضا می‌کند که این دو یادگار ماندگار پیامبر رحمت را باز شناسیم و هم خود و هم دیگران را با این حقایق آشنا سازیم. این هدف اقتضای آن دارد که فرصت‌ها و تهدیدهای ناشی از فنّاوری اطلاعات را به دقت باز شناسیم؛ از فرصت‌ها استفاده بهینه کنیم و تهدیدها را نیز به فرصت تبدیل کنیم. این گفتار راهکارهایی در این زمینه ارائه کرده است.

کتابنامه
1. قرآن کریم
2. نهج البلاغه (لوح فشرده نور 2، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی)
3. صحیفه سجادیه (لوح فشرده نور 2 مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی)
4. اعتصامی، محمد مهدی، (1385)، جایگاه آموزش قرآن و دینی متوسطه، مجله رشد آموزش قرآن.
5. باقری، یونس، (1382)، بررسی وضعیت دانشجویان تبریز، مجله رشد آموزش قرآن شماره 6.
6. بذرافشان، رمضانعلی، (1388)، ارزیابی گزینشی آثار منتشره قرآنی (کتاب، نرم افزار، سایت، نشریه، مقاله) به سفارش مرکز توسعه و ترویج فعالیت‌های قرآنی کشور.
7. توفیقی، جعفر و همکاران، (1381)، سیاست‌ها و راهبرد‌های علم، فنّاوری و فرهنگ، تهران: قصیده سرا، جلد1، ص150-139)
8. روحی، حسین، محسن جعفرآبادی و حمیدرضا اشرفی، (1382)، برنامه درسی آموزش مذهب و انجیل در کشور انگلستان، مجله رشد آموزش قرآن شماره 7 زمستان.
9. سازمان ملی جوانان، (1376)، اولویت‌های اقدامات اجرایی دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی بر اساس منشور تربیتی نسل جوان، تهران: سازمان ملی جوانان.
10. سازمان ملی جوانان، (1380)، وضعیت و نگرش جوانان ایران، تهران: انتشارات نسل سوم.
11. سرمدی، محمود، (1385)، بررسی رابطه دینداری با بازده‌های تربیتی دانش آموزان مقطع متوسطه شهر قم.
12. شفیع پور مطلق، فرهاد، لولوی، کیوان و فتاحی، قاسم، (1381)، بررسی شیوه‌های مؤثر در نشر تفکر عاشورایی بین دانشجویان، مجموعه مقالات همایش امام حسین7، تهران: مجمع جهانی اهل بیت.
13. کلینی، محمدبن بعقوب، (1348)، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
14. گلشنی، مهدی، (1379)، علم و دین و معنویت در آستانه قرن بیست و یکم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
15. لطف آبادی، حسین، نوروزی، وحیده، (1383)، بررسی چگونگی نگرش دانش آموزان دبیرستانی و پیش دانشگاهی ایران به جهانی شدن و تأثیر آن بر ارزش‌ها و هویت دینی و ملی آنان، فصلنامه نوآوری‌های آموزشی (وابسته به سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش) شماره 9.
16. وحدت، محمد علی، اولیاء، محمد صالح، (1381)، فنّاوری اطلاعات و نقش آن در تجدید ساختار آموزش عالی، کتاب سیاست‌ها و راهبرد‌های علم، فنّاوری و فرهنگ تهران: قصیده سرا.
17. میرعارفین، فاطمه سادات، (1385)، کتاب‌های دینی و قرآن دبیرستان در آیینه پژوهش، فصلنامه رشد آموزش قرآن شماره، شماره 14.